Rybik Cukrowy

RYBIK CUKROWY Lepisma saccharina L.
Wielkośd: około centymetrowej długości
Bezskrzydły owad z rzędu szczeciogonków (Thysanura).
Narządy gębowe typu gryzącego.
Barwa: Srebrzysta.
Przebywają w bliskim otoczeniu człowieka.
Rybik cukrowy jest spotykany w domach, piekarniach, i innych
ciepłych pomieszczeniach gdzie ma możliwoś znalezienia
pożywienie, które stanowią przede wszystkim: skrobia, kleje,
cukry, papier, drewno. W rzeczywistości zje prawie wszystko.
Ma zdolnośd trawienia celulozy, zjada kleje organiczne, jak
również resztki ze stołu oraz martwe i półmartwe owady. Jego
naturalnym wrogiem jest skorek pospolity (Forficula
auricularia).
Rybik prowadzi nocny tryb życia, zdecydowanie lubi ciemności. Najczęściej można go spotkad w łazience.
Gdy zostanie zaskoczony nagle włączonym światłem kryje się we wszystkich możliwych szparach. Nie
potrafi pływac. Samice składają do kilku jaj dziennie. Rybik żyjący do ośmiu lat osiąga dojrzałośd po kilku
latach.
Rybik cukrowy (Lepisma saccharina L.) występuje pospolicie w młynach, piekarniach, cukierniach,
magazynach, muzeach, bibliotekach i budynkach mieszkalnych, zwłaszcza zawilgoconych. Zasiedla zawsze
miejsca ciemne, wilgotne i ciepłe. W mieszkaniach przebywa w kuchniach, łazienkach, piwnicach,
ubikacjach, szczególnie wtedy, gdy w tych pomieszczeniach przez dłuższy czas są przechowywane ubrania.
Znajdywany bywa też na zewnątrz domostw, pod korą drzew lub w opuszczonych gniazdach ptasich i innych
zwierząt, gdzie żywi się gnijącym pierzem, włosami, materiałem roślinnym, pleśnią, a także wylinkami
pasożytów zewnętrznych (pcheł, wszołów, kleszczy). Prawdopodobnie z tych środowisk rybik cukrowy
przeszedł do pomieszczeo ludzkich i przystosował się do bogatych w pokarm pomieszczeo zamkniętych,
charakteryzującymi się ograniczonymi wahaniami temperatury i wilgotności.
Rybik cukrowy żywi się różnymi produktami pokarmowymi człowieka. Bardzo lubi żywnośd zawierającą
skrobię, ale zjada też chętnie pokarmy białkowe. W miejscach wilgotnych pokarmem rybików są pleśnie,
rozwijające się np. na papierze. Właśnie wtedy może wyrządzad szkody w muzeach, bibliotekach,
archiwach, gdzie niszczy klej i papier książkowy, kleje używane do tapet, izolacje rur, wyroby z materiałów
wełnianych, bawełnianych i jedwabnych, chociaż jedwabiu nie trawi. Rybik cukrowy jest bardzo wytrzymały
na głód. W poszukiwaniu żywności i wody może pokonywad znaczne odległości, a jak znajdzie pokarm, to
pozostaje w jego pobliżu przez dłuższy czas.

U owadów prymitywnych takich jak rybiki, sperma w czasie kopulacji jest przekazywana w pakiecikach, w
tzw. spermatoforach, a nie za pomocą narządu kopulacyjnego, jak u innych owadów. Samiec rybika składa
spermatofory na podłożu i otacza je jakby parawanikiem ze splątanych nici jedwabnych. W to miejsce
następnie wpędza samicę, która sama sobie wkłada spermatofor do narządów płciowych. Aby samice czy
inne owady nie zjadły przygotowanych z trudem pakiecików z nasieniem, spermatofory często są
pokrywane wydzieliną specjalnych gruczołów, która je chroni przed pożarciem.
U rybika cukrowego samiec wyszukuje zakątek z prostopadłymi powierzchniami (ścianami) i po spotkaniu
tam samicy delikatnie ją bada czułkami. Owady stoją wówczas naprzeciw siebie głowa w głowę. Następnie
samiec przebiega koło samicy, odwraca się i przyczepia kilka nici ukośnie od pionowej ściany do podłogi, a
na podłogę składa pakiecik nasienia, czyli spermatofor. Samica podąża za samcem, wsuwa się pod ukośne
nici, a gdy dotknie je podniesionym odwłokiem, wtedy szuka czułkami spermatoforu. Po odnalezieniu go
podnosi i wkłada do otworu płciowego.
Po zapłodnieniu samica składa szeroko owalne jaja (1,5×1,0 mm) w szczeliny i szpary za pomocą pokładełka,
które jest zbudowane podobnie jak u szaraoczy. Jaja zaraz po złożeniu są gładkie i białe, a potem w miarę
rozwoju brązowieją, marszczą się i kurczą. Jaja są umieszczane pojedynczo lub w małych złożach, po 2-3
jaja, w różnych szczelinach lub w pokarmie. Samica w ciągu swego życia składa do 100 jaj. Jaja mogą się
rozwijad w temperaturze 22-37oC. Wylęg larw następuje po 20-60 dniach, w zależności od temperatury i
wilgotności otoczenia. Wysoka temperatura i wilgotnośd (>75% wilgotności względnej powietrza) sprzyjają
rozwojowi. Przy temperaturze 22oC larwy wychodzą z jaj po 43 dniach, przy 32oC po 19 dniach. Jeżeli
wilgotnośd jest zbyt niska (50% w temperaturze 22oC, albo 75% w temperaturze 29-32oC), wtedy jaja
ulegają zaschnięciu.
Larwy po wyjściu z jaja (= pierwsze stadium larwalne) mają 2 mm długości, są barwy mlecznobiałej, bez
szczecin i wyrostków. Larwy linieją wielokrotnie, stopniowo upodabniając się do osobników dorosłych. Po
trzecim linieniu pojawiają się łuski, a po czwartym pierwsza para styli; druga para występuje po 8 lub 9
linieniu. Cały rozwój trwa cztery miesiące w warunkach sprzyjających (>60% wilgotności względnej
powietrza), ale gdy są one niewystarczające, wówczas może ulec wydłużeniu nawet do 2-3 lat.
Prawdopodobnie po 10 linieniu owad dojrzewa i osiąga zdolnośd do rozmnażania się. Wylinki są zrzucane
nadal, przez całe życie owada.
Owady dorosłe żyją kilka lat, a długośd ich życia wyraźnie zależy od temperatury. W temperaturze 27oC żyją
3,5 roku, w 29oC przez 2 lata, a w 32oC – 1,5 roku. Długowiecznośd owadów dorosłych, które przez znaczny
okres czasu mogą składad jaja, utrudnia zwalczanie rybika cukrowego.
Szkodliwośd rybików u nas jest niewielka, gdyż w pomieszczeniach mieszkalnych rzadko pojawiają się
masowo. Przy dużej liczebności w wilgotnych mieszkaniach mogą uszkadzad tapety, książki, różne wyroby z
włókien naturalnych oraz mogą zanieczyszczad produkty.