Komar

KOMARY Culicidae
Charakterystyka komarów:
smukłe, wydłużone ciało
aparat gębowy kłująco-ssący
kłujka skierowana do przodu
ciemne i jasne łuski (“sól z pieprzem”) tworzą wzór na ciele
wyraźny dymorfizm płciowy: samce z krzaczastymi czułkami
wąskie skrzydła
łuski i włoski rozmieszczone wzdłuż żyłek
Pokarm:
Samice i samce – nektar i soki roślinne
Samice – krew do produkcji jaj
Różne preferencje pokarmowe:
 antropofilne
 zoofilne
Liczba znanych gatunków:
 Na świecie – około 3200 gatunków
 W Europie – 90 gatunków.
 W Polsce – 47 gatunków.
Aktywnośd:
 zalatują do pomieszczeo dla zwierząt i ludzi
(endofagiczne)
 pozostają, aby strawid pokarm (endofilne)
 inne:
a. atakują na otwartej przestrzeni (lasy, łąki) –
egzofagiczne
b. nigdy nie zalatują do pomieszczeo (egzofilne)
Wykrywanie gospodarza:
 zapach
 CO2
 ciepło
 pobierają tyle krwi, ile same ważą.
Stadia rozwojowe komarów:
 jajo
 larwa
 poczwarka (ruchoma)
 postad dorosła

Długośd życia:
 Samice: w tropikach – 2 tygodnie, u nas – 2 miesiące.
 Samce – kilka dni.
Rozwój komarów – w wodzie
Rozwój larw – 1-3 tygodnie
B. ruchliwa poczwarka: przebywa przy powierzchni wody. Zaniepokojona nurkuje. Po kilku dniach owad
dorosły. Poczwarka nie żeruje. Pływa blisko tafli wody i dopiero przed wykluciem się dorosłego owada
wypływa na powierzchnię.
Osobniki dorosłe: dobrze latają. Przemieszczają się na znaczne odległości (kilka km): wiatr, wędrujące
zwierzęta, samoloty, statki.
Komary są dośd prymitywnymi muchówkami, które przystosowały się do środowiska ludzkiego. Rozwój larw
komarów przebiega w drobnych zbiornikach wodnych, jak np. kałuże śródleśne, woda zebrana w dziuplach,
woda zalegająca w starych oponach, sadzawki, stawy i tego typu woda stojąca bogata w materię
organiczną.
Krew ssą tylko samice, gdyż wymagają krwistego posiłku i soków roślinnych do produkcji jaj. Aparat gębowy
samicy jest typu kłująco-ssącego. Skórę przebijają igiełkowate żuwaczki i szczęki. Przez kanalik znajdujący
się w podgębiu komar spuszcza do rany ślinę, która zawiera substancje zapobiegające krzepnięciu krwi.
Warga górna tworzy rynienkę, którą krew żywiciela przedostaje się do przewodu pokarmowego komara. W
tym czasie warga dolna zgina się i opiera się o skórę. U samców narządy gębowe są bardzo uproszczone i
nie potrafią nimi przebid skóry ssaków; odżywiają się sokiem roślin i nektarem kwiatów.
Samice komarów składają jaja do zbiorników wód stojących lub o minimalnym przepływie. Z jaj wylęgają się
robakowatego kształtu larwy zaopatrzone na tylnym koocu ciała w przetchlinki. Rozwój komarów przebiega
w wodzie, a larwy odżywiają się różnymi mikroorganizmami, które filtrują z wody. Po czwartym linieniu
powstają z nich poczwarki o wyraźnie zaznaczonej kulistej głowie i długim odwłoku.
Szkodliwośd komarów polega na tym, że kłują boleśnie i wypijają krew z człowieka i zwierząt domowych. W
ciepłych krajach i tropikach komary przenoszą groźne choroby zakaźne i inwazyjne, np. zarodźce zimnicy,
filariozy, leiszmaniozy, wirusy żółtej febry, japooskiego zapalenia mózgu i rdzenia oraz innych wirusów. U
naszych komarów pobierających krew od różnych ssaków mogą występowad krętki Borrelia burgdorferi i
mogą stanowid one czynnik wspomagający krążenie krętków wywołujących u ludzi boreliozę z Lyme.

Komar brzęczący
Komar brzęczący (Culex pipiens) jest najpospolitszym kwiopijcą w środowisku miejskim. Podobnie jak
mucha domowa czy karaczan prusak, dostosował się idealnie do niemalże każdego siedliska utworzonego
lub zmienionego przez człowieka. Od dawna związał się z domostwami ludzkimi i człowiekiem i nadal
pozostaje z nim w związku, niezależnie od zmian jego warunków życiowych.
Komar brzęczący jest gatunkiem kompleksowym, tzn. złożonym z wielu ras (może lepiej podgatunków),
różniących się nieco morfologią, biologią i szkodliwością. Culex pipiens pipiens zamieszkuje środowiska
naturalne i rolnicze, natomiast C. pipiens molestus uzależnił swój byt od środowiska ludzkiego, wiejskiego i
podmiejskiego, i rzadko występuje w innych miejscach. Może lęgnąd się nawet w zbiornikach bardzo
zanieczyszczonych, takich jak odstojniki ścieków, przeciekające węzły cieplne, w całkowitej ciemności przez
cały rok, jeżeli temperatura wody nie spada poniżej 14oC. Mogą stad się lokalną plagą, jeśli namnożą się
licznie np. w tunelach kolei podziemnych lub obszernych piwnicach zalanych wodą.
Samice i samce łączą się w pary już po 48 godzinach po opuszczeniu poczwarek. Samica kopuluje jeden raz
w życiu i otrzymane od samca plemniki gromadzi w ciele w specjalnym zbiorniczku. Plemniki stopniowo są
uwalniane w celu zapłodnienia rozwijających się jaj. Do produkcji jaj samica potrzebuje wysoko białkowego
pokarmu, więc zaraz po kopulacji poszukuje gospodarza. Człowiek wydziela charakterystyczny dla niego
zapachem, dwutlenek węgla i ciepło, co przyciąga komary.
Jaja są składane pojedynczo, następnie są zlepiane substancją kleistą w grupy pionowych jaja, które
przybierają kształt łódeczki, unoszącej się na powierzchni wody. Płodnośd samic, które posiliły się krwią
ludzką, jest wysoka i wynosi do 2100 jaj składanych w 29 złożach. Po 24-36 godzinach wylęgają się larwy.
Larwy zaopatrzone są w długie czułki i w długi syfon, na którym znajdują się cztery pęczki włosków: dwa
pęczki zawierają po 2 włoski, dwa po 3 włoski. Wyróżnia się cztery stadia larwalne. Larwy rozwijają się
pobierając pokarm z różnych głębokości w wodach słodkich, bogatych w szczątki organiczne. Może to byd
stojąca woda popowodziowa, woda w naczyniach, starych beczkach, sadzawkach ogrodowych, kałużach,
rynnach.
Po 7-10 dniach larwy kooczą rozwój i przechodzą w stadium poczwarki, która trwa tylko 2-4 dni. Z
poczwarek wylatują osobniki dorosłe gotowe wydad szereg następnych pokoleo w czasie sezonu, jeśli
znajdą odpowiednie miejsca do rozmnażania się. Tempo rozwoju pokolenia szkodnika zależy wyraźnie od
temperatury. Optymalna temperatura dla rozwoju waha się od 20 do 25oC. Rozwój pokolenia trwa
wówczas 10-14 dni, a w gorszych warunkach może byd wydłużony do 3-5 tygodni.
Latem może powstad 4-5 pokoleo komara kłującego, a jeśli lato jest gorące – nawet 6-7, a więc miliony
potomnych osobników. Zimują zapłodnione samice w chłodnych i stosunkowo wilgotnych miejscach, często
w piwnicach.

Komary kłują ludzi i zwierzęta domowe o zmierzchu lub o świcie, pobierając krew w pomieszczeniach.
Głodne samice mogą też kąsad w ciągu dnia. Lubią krew bydła i często przebywają w oborach, na suficie nad
zwierzętami. Z łatwością przekłuwają cienką letnią odzież, a ich ślina wywołuje u osób wrażliwych odczyny
uczuleniowe i świąd.
Komar brzęczący przenosi ornitozy, wirusy neurotropowe z ptaków domowych i dziko żyjących na zwierzęta
domowe i ludzi. Widliszek jest żywicielem ostatecznym i przenosicielem zarodźców malarii (Plasmodium),
czynnika etiologicznego zimnicy. Trzy polskie gatunki z rodzaju Anopheles są zdolne do przenoszenia
zarodźca malarii, jednak w Polsce nie stwierdza się zachorowao na malarię od 40 lat. Każdego roku na
świecie odnotowywanych jest >500 milionów przypadków chorych na malarię, z których około 2 miliona
osób (w tym połowa dzieci) umiera. Komary malaryczne uważa się za jedną z najgorszych plag na ziemi.